-
Во 1945 во Бугарија имало над 800 илјади МакедонциКомунистичкиот отпор кон македонска емиграцијаЗошто Ченто сакал да врати 3 000 македонски емигранти одБугарија?–Според записите што ги водел во врска со сите средби во својоткабинет, Претседателот Методија Андонов – Ченто бил многурадосен што во списокот со македонски емгранти предложен одДимитар Влахов имало многу образовани луѓе, какви што биле„потребни за оформување на државата“. – Прашањето за враќањена овие 3.000 емигранти од Бугараија, Ченто го ставил на расправапред Президиумот но Колишевски не се сложил, а по два денаизвестил Ченто дека Партијата мисли оти не е пожелно да севратат ваквите македонски емигранти до Бугарија, бидејќи, какошто рекол, сите биле „бугарски воспитаници“.Во архивите на Централниот државен архив во Софија се чуваат големброј документи поврзани со македонско–бугарските односи од крајот наВтората светска војна и првите седум години по ослободувањето наМакедонија, меѓу кои посебно внимание заслужуваат докумените замакедонската емиграција во Бугарија. Голем дел од документи се однесуваатна проценките во врска со бројот на македонските емигранти во Бугарија, нопостои и „официјален список“ за бројот на Македонците според пописот оддекември 1946 година. Во документ од 20 декември 1944 година на„привременото македонско претставништво во Бугарија“, чиј претседател еГеорги Деспотов а секретар Георги Абаџиев, стои дека „во Бугарија имамногубројна емиграција од околу 700 илјади диши“ која отсекогаш „со живинтерес ги следела борбите на македонскиот народ за ослободување“.Според документ од 29 октомври 1945 година, „македонската емиграцијаво Бугарија, заедно со Македонците од Петричката област се над 800 илјадидуши“. Сепак, ако ваквите бројки се претерани, особено за бугарскитешовинисти, се разбира, тогаш никој паметен не може да ги негираофицијалните резултати на „демографското пребројување“ реализирано од25 до 31 декември 1946 година. Според овие резултатите, во Бугарија предедумдесет години живееле точно 169 544 Македонци, најмногу во ПиринскаМакедонија – 160.641, но ги имало и во Софија – 2 638, во Пловдив – 2589, во Бургас – 1 825, во Варна – 316 итн.Бане Андреев во почетокот на 1944 година предложил да сеповикаат македонските емигранти од Бугарија!Според досегашните истражувања од областа на македонската емиграција,првите регистрирани македонски емигранти ја напуштиле својата татковинаМакедонија со турски патни исправи. Таквата состојба траела се до 1913година, односно до трагичната поделба на Македонија од страна на
-
соседните земји. По тој настан, Македонците нагло ги напуштаат своитеродни огништа во трите дела, а особено од Егејскиот дел на Македонија. Вооваа фаза на иселување, нашите прогонети иселеници како политичкиемигранти заминувале од Царството Бугарија, Кралството Грција и одКралството на Србите, Хрватите и Словенците, односно од КралскаЈугославија. Притоа треба да се знае дека главната насока на нивното селење,односно иселувањето е кон прекуокеанските земји Америка и Канада. Дуриподоцна, некаде кон дваесеттите години на минатиот век, почнува ииселувањето во Австралија. Притоа дел од нив активно биле вклучени вомакедонските емигрантски здружение, кои главно имале промакедонска а сотоа често и антикомунистичка и антијугословенска програма и концепција надејствување. Следејќи ја „федералната политика“, комунистичката власт воМакедонија имала голем отпор кон емиграцијата.Во тој контеткст, особено е битно да се знае дека уште пред одржувањетона АСНОМ во 1944 година, видни раководители на македонскотонационално–ослободително движење размислувале за важноста намакедонската емиграција во борбата на македонскиот народ за ослободувањеи изградба на македонска држава. Во таа смисла посебно место заземаангажирањето на тогашната македонска интелигенција надвор од ФедералнаМакедонија, особено онаа во Бугарија. Така, на пример, во спомените напрвиот претседател на Президиумот на АСНОМ, Методија Андонов Ченто,стои дека „Бане Андреев предложи да ги повикаме македонските емигрантиод Бугарија да се приклучат на нашата борба, односно борбата намакедонскиот народ. Што се однесува до мене предлогот го прифатив,имајќи на ум дека таму имаше многу образовани луѓе, кои, како такви, сепотребни на секоја држава, а уште повеќе на нашата, затоа што најголемиотдел од нашиот народ е полуписмен или воопшто неписмен.“Кон крајот на 1944-та година Ченто ќе запише и уште еден нов, битенмомент за односот кон македонската емиграција. Имено, по митинзите вонеколку ослободени македонски градови, врвните партизански раководителидоаѓаат во Скопје, а новата власт, односно Президиумот се сместува возградата на скопската општина под Кале. Во тоа време, во Президиумот, кајЧенто, доаѓа Димитар Влахов со делегација од македонската емиграција одБугарија. Тие му предаваат список на претседателот со околу 3 000 имињана емигранти, кои емигрирале во Бугарија по Балканските и меѓу дветесветски војни. Според записите што ги водел во врска со ваквите средби,Ченто бил многу радосен што во списокот имало многу образовани луѓе,какви што биле „потребни за оформување на државата“. Прашањето засписокот за враќање на овие 3.000 емигранти, Ченто го ставил на расправапред Президиумот со цел да им се дозволи на емигрантите што побрзо да севратат во своите родни места: „Лазо Колишевски не се сложи така брзо да седонесува одлука, затоа што Партијата не зазела став по тоа прашање. Сесогласив да почекаме мислење од Партијата. По два дена Колишевски меизвести дека партијата мисли оти не е пожелно да се вратат сите емигранти,бидејќи биле, како што рече, бугарски воспитаници. На моето прашање сокого ќе правиме држава, Колишевски ми одговори дека ќе добиеме помошод другите федерални единици“, запишал Ченто за активностите што ги имал
-
како претседател во 1944 година. Во продолжение, на неговото прашање вошто се подобри српските или други чиновници од Македонците, кои билеприморани да емигрираат, па потоа без своја воља морале да учат воБугарија, Колишевски му одговорил дека „таков е ставот на Партијата, и немашто да се расправа повеќе“. Тука всушност се прекршува ставот за идниотоднос кон македонската емиграција, а таквиот негативен комунистичкитретман кон македонската емиграција ќе трае полни 57 години, значи доформирањето на самостојна Република Македонија.Во „слободна петолетка“– Македонија на напуштиле 1 500 лица!Според проф. д–р Виолета Ачовска, првиот претседател на Президиумот наАСНОМ, Методија Андонов – Ченто, кој широко ги отворил вратите наДемократска федерална Македонија за македонските емигранти, набрзо еосуден и затворен во „Идризово“, затоа што наводно сакал да „емигрира“.Во меѓувреме, во македонските затвори завршија и уште стотици другимакедонски интелектуалци, а еден дел од нив успеаја да заминат во некојаод европските и воневропски држави, создавајќи нова, емигрантскаМакедонија. Во западноевропските земји, според списоците наМеѓународната организација за бегалци од 1946-та година, билерегистрирани 125 илјади државјани од бившата Кралска Југославија. Меѓунив најбројни, околу 40 илјади, биле четниците, потоа следувале усташитесо околу 30 илјади лица, а веднаш по нив биле словенечките белогвардејцисо околу 18 илјади емигранти. Во следните пет години во западноевропскитеземји од комунистичка Југославија побегнуваат околу 17 илјади лица, а какобегалци од Македонија во државите на Запад оваа служба има евидентиранооколу 1500 лица кои имаат статус на политички емигранти. Станува збор заогромна бројка во споредба со бројот на жители на Македонија. Притоа, серазбира, новата македонска власт со сите средства, со тајни агенти идоушници, се бори против македонската емиграцијата, односно противнејзината антикомунистичка идеологија. Во таа насока, во ноември 1972-тагодина македонското политичко раководство одржува таен состанок со Тито,каде што остро се напаѓа македонската емиграција. На состанокот, првиотчовек на македонските коминисти, Ангел Чемерски, инсистира на тоа дека„политиката на национална афирмација мора да ја држи во свои рацеСојузот на комунистите, зашто лесно може да се излезе од она што готрасира Сојузот на комунистите“, а македонскот „вожд“ Колишевски сметадека „создавајќи македонска држава, ги менуваме само класните односи, ане создаваме некоја национална држава“. На истиот состанок со Тито, КироГлигоров ќе констатира дека „во Македонија егзистира еден широк распон наразни националистички изживувања, од националистички романтизам, дообезвреднување на НОБ“, подвлекувајќи дека „не да пречи туку шокира когапрославата сврзана со илинденското востание има еден сјај, поголем, а кога ево врска со она што е период на НОБ, настаните да не се барем одбележанана вистински, достоен начин“. И други македонски политичари од тоа време,тајно, пред Тито, на Водно, остро ја напаѓаат Македонија и Македоците,затоа што мислат поинаку од нив, фрлајќи дрвја и камења врз Шарло, Чентои други македонски револуционери. Во тој контекст Вера Ацева, на пример,ќе се дрзне да каже дека и „прославата на стогодишнината од раѓањето на
-
Гоце Делчев, покрај тоа што беше недозволено предимензионирана во однос
на прославата на 30-годишнината од револуцијата, тука таа бешепредимензионирана и во однос на соборците на Гоце Делчев“, а СтрахилГигов, пак, со треперлив глас, се разбира, пред другарот Тито ќе признаедека „ние денес имаме најголем национализам од кога и да е поослободувањето, па мене ми се смачува кога Гоце Делчев почнаа да го праватидеолог на нашата револуција… Ако овие движења продолжеа, за три–четиригодини Гоце Делчев ќе беше поголем од Маркс, Ленин и од Вас, друже Тито. -
Во меѓувреме агентите на тајната полиција ги следат сите активности намакедонската емиграција во светот, а особено во Европа. Така, во архиватана македонската полиција, ресторанот „Ново Скопје“ во Берлин еевидентиран како сврталиште каде што сопственикот Гојко Јаковлевски јасобира екстремната антијугословенска емиграција. Ресторанот исто така сесмета за најопасно комитско гнездо на ВМРО–вците. Според архивскидокументи и полициски досиеја, сите што заминувале од Македонија заГерманија најпрвин биле повикувани на информативен разговор вополицијата, односно во УДБ–а, за да ги информираат дека сопственикот на„Ново Скопје“ е многу опасен екстремист, а ресторанот е место каде што нее пожелно да одат. Сепак некои од тие патници во тоа време не гипочитувале препораките и доаѓале во ресторанот, како на пример проф. д–р
Јордан Никодиновски, проф. д–рЃорѓи
Марјановиќ, д–р Орде Ивановски,актерот Драги Костовски и многу други. Југословенската военамисија во Западен Берлин била посебно ангажирана за надгледување нагостите од Југославија кои доаѓале во ресторанот „Ново Скопје“. А таквиотстав кон емиграцијата можел да се прочита уште од прашањето за списокотза враќање на 3 000 македонски емигранти интелектуалци од Бугарија закој Партијата и Колишевски сметале дека не е пожелно да се вратат бидејќибиле „бугарски воспитаници“, и дека штос е однесува до интелектуалцитепомош ќе се „добие од другите федерални единици“. И таа помош навистинапристигна. Колку и кои интелектуалците стигнаа од другите федералниединици, и како помогнаа во изградбата на македонската држава, останува да се истражи во друга прилика.
Како се лигавеле Вера Ацева, Страхил Гигов и слични “стрелани“
