Што ги поттикнува нашите сограѓани да им се придружат на екстремистите? Бурхан Беслими е најновата жртва од Македонија во песоците на Блискиот Исток. Во изминативе неколку седмици во Македонија пристигнуваат вознемирувачки вести од боиштата во најексплозивниот регион во светот. Наши државјани се борат под бајракот на Исламската држава и на нивниот новопрогласен калиф, како и под знамињата на многубројни екстремни исламистички групи, кои дејствуваат во овие несреќни краишта. Веста за првиот Македонец што го изгубил својот живот во Сирија предизвика шок и неверица, посебно затоа што се работеше за нашинец што живеел и работел во Западна Европа. За жал, во изминатиов период оваа бројка постепено растеше, па се плашам дека домашното јавно мислење отапува и ваквите вести полека се претвораат во досадно секојдневие, наместо да бидат гласен будилник што ќе нѐ оттргне од слаткиот дремеж.
Нема потреба да зборувам за бесмисленоста на овие македонски жртви во блискоисточните војни. Исламскиот калифат, и покрај својата транснационална мрежа, глобални претензии и апокалиптична филозофија, е сепак една комична творба. Неговите приврзаници може колку што сакаат да се јуначат на своите интернет-страници, но бајраците и војските на калифатот нема никогаш да ги видиме ни во Виена, ни во Истанбул, ни во Багдад, ни во Каиро, ни во Џакарта, а најмалку, пак, во Скопје. Калифатот, онака како што тие си го замислуваат, никогаш не постоел и никогаш нема ни да постои, а нивната политичка идеологија не е ништо ново. Од почетокот на индустриската револуција и модернизацијата, безмалку во сите општества што поминувале низ овие процеси, се раѓал отпор против новото општество и новите норми на однесување. Екстремните самонаречени традиционалисти својата инспирација често ја црпеле од некое нивно поедноставено толкување на христијанската богословија, исламот, еврејската теологија, хинду-филозофијата, будистичките учења, со примеси на отворен расизам или етнички национализам. Впрочем, вчудовидува колку политичките памфлети на актуелните екстремисти од Исламската држава се слични со памфлетите на многубројните антимодернистички екстремистички групи. Сите овие првенци на политиката на злото се вљубени во некакви мапи, бајраци, униформи, симболи и ритуали. Веројатно личната морална, духовна и материјална беда полесно се поднесува кога поединецот ќе се убеди дека е дел од некое движење што остварува историски цели, под славни бајраци и за исцртување нови граници.
Тука некаде треба да го бараме поривот за лична радикализација и за придружување кон екстремистите. Дел од нашите државјани што живеат како иселеници во Западна Европа се судираат со маргинализацијата и со дискриминаторските практики во своите нови општества. Европа сѐ уште има проблем со интеграцијата на многубројните нови доселеници, посебно на првата генерација иселеници родени во своите нови татковини. Овие личности често не може да си најдат свој дом и свое место во родните места на своите родители затоа што не се израснати таму, јазикот не го зборуваат доволно добро, а самите општества им се туѓи. Во своите нови татковини, пак, тие се судираат со сопствената маргинализација, но и со скриените дискриминаторски и ксенофобни сентименти на доминантното население. Под притисокот на овие противречни сили, еден мал дел од нив својот политички дом го наоѓа во прегратките на радикалниот исламизам, кој има мошне едноставно толкување и уште полесни решенија за сите нивните проблеми.
Во Македонија, пак, очигледно имаме проблем со општествената и со политичката социјализација. Семејството, соседството, основните и средните училишта, институциите, политичките партии, религиозните институции, медиумите, па и компаниите очигледно потфрлиле во случајот на Бурхан Беслими. Како поинаку да објасниме како било можно едно момче од Скопје да се радикализира до тој степен за да земе пушка в рака и да замине во неповрат за да се бори во еден целосно бесмислен конфликт и за цели што немаат никаква врска со неговата заедница и со неговата лична иднина. Тој на своите дваесет и три години требаше да размислува како да си го дооформи своето образование, како да напише подобра биографија и како подобро да им се претстави на работодавците. Нормално, момче од таа возраст треба да си бара девојка и да ужива во ноќниот живот, со нетрпение да го очекува натпреварот на својот омилен фудбалски тим на телевизија или на трибините, редовно да тренира во својот спортски клуб или редовно да игра некој спорт со своето друштво, исто онака како што тоа го прават повеќето од неговите врсници. Доколку во него горела страст за политичка акција и за промена на неговото општество, тогаш требало да се зачлени во некоја политичка партија или да се активира во некој синдикат, еколошко здружение или хор.
Но, наместо тоа, Бурхан Беслими бил задоен од екстремистичка идеологија во срцето на Скопје и избрал да го отфрли сиот свој живот, а притоа никој тоа не успеал да го забележи, да поразговара со него и да му го предочи чудовишниот избор што стои пред него. Пред Бурхан Беслими стоел живот, со сите ситни радости и големи предизвици што ги нуди животот во Скопје или каде било во светот, а наместо тоа тој го избрал безимениот гроб во беспаќата на Блискиот Исток, нем сведок за една бесмислена смрт. Ете токму тука пофрламе како организирано општество. Фактот што на ова потфрлаат и многу подемократски и далеку поорганизирани општества не ја намалува нашата одговорност кон младите луѓе во Македонија.
Постојат екстремистички кругови во Македонија, кои сакаат да ги искористат овие настани за да го продлабочат меѓуетничкиот и меѓурелигиозниот јаз во Македонија. Нашето општество има огромен праг на толеранција, но се прашувам колку ќе бидеме способни да ги сочуваме мирот и демократскиот поредок доколку повторно ни се случи грозоморно убиство, како она на Смиљковско Езеро или некој друг сличен акт на исламистички или каков било друг тероризам. Дури и една стабилна демократија како САД не успеа да изнајде соодветен баланс помеѓу демократијата и борбата против тероризмот, нормално за сметка на демократијата и човековите права, кои добија второстепена важност во споредба со борбата против тероризмот. Затоа е потребно јасно да се разграничи исламистичкиот тероризам од исламот во Македонија. Исламистичкиот тероризам е клица, која има потенцијал да инфицира ранливи поединци во Македонија што имаат проблем да се соочат со комплексностите на модерното општество и да пронајдат свое катче во него. Исламскиот калифат е исто толку смешен и помпезен за мнозинството муслимани во Македонија, колку што би била некоја група што ќе прогласи воскреснување на православниот византиски комонвелт од Охрид до Владивосток. Исламот, пак, е традиционална религија во Македонија, чии верници се интегрирани во македонското општество, политика и економија и кој е нераскинливо вткаен во ткивото на нашата држава. Истото се однесува и за политичкиот ислам, односно исламизмот, кој како и секоја идеологија или светоглед доаѓа во многу нијанси. Една шака бедници, без разлика на нивната претенциозност дека претставуваат некаков нов калифат, не смее никако да биде поистоветена со македонските граѓани од исламска вероисповед, кои заеднички го градат својот живот со граѓаните од христијани, Евреи, агностици, атеисти и други, ниту, пак, да бидат поистоветени со нашите сограѓани, кои се приврзаници на политичкиот ислам. Сепак, не смее ни да се запостави привлечноста на исламистичкиот екстремизам, а никако не смее да се потцени потенцијалната опасност од нивните акции во Македонија.
Македонските безбедносни служби заслужуваат секаква пофалба и поддршка за нивната секојдневна борба со носителите на клиците на исламистичкиот екстремизам во Македонија, но сите ние во Македонија треба да се замислиме како да ја забележиме и да ја спречиме радикализацијата на нашите млади луѓе, далеку пред да нѐ шокира веста за бесмислената и беспотребна смрт на еден наш сограѓанин во беспаќата на една несреќна земја, а под бајракот на една чудовишна идеологија.
Покрај безбедносните служби, кои и онака се пренапрегнати во борбата против ова општествено зло, и целото македонското општество ќе се соочи и со враќањето на борците од исламскиот калифат во Македонија кога ќе заврши оваа епизода на Блискиот Исток. Дел од нив во песоците на Месопотамија ќе се судрат со апсурдот на својата постапка и таму и ќе ја остават оваа монструозна идеологија. Но, за дел од нив ова ќе биде врвот на нивниот живот и нивно најголемо животно постигнување. Овие несреќници ќе продолжат да зборуваат за своите славни походи, кои со секоја измината година ќе стануваат сѐ поголеми и похеројски, а, за жал, веројатно дел од нив и ќе бидат спијачи, кои едвај чекаат да се разбудат и да пристапат кон апокалиптични сценарија за дестабилизација на мирот и поредокот во Македонија. Со овој проблем, покрај Македонија, ќе се соочуваат и сите европски општества каде што постојат никулци на исламистичкиот екстремизам, па оваа закана уште долго ќе биде меѓу првите на радарите на безбедносните служби. Ролјата на нашето општество е да пронајде начин да се спречи и ограничи појавата на трета или на четврта генерација исламистички екстремисти, доколку ја означиме како прва генерација онаа што стасуваше под бајракот на Ал Каеда и Осама бин Ладен, а како втора актуелната генерација исламистички екстремисти, кои своето огнено крштевање го имаат на боиштата на Блискиот и Средниот Исток. Овој пат не смее да дозволиме повторно да потфрлат нашите институции, онака како што очигледно потфрлиле во случајот на Бурхан Беслими.
Бурхан Беслими требаше денеска да размислува за вечерашниот состанок со својата девојка и за утрешното следење на натпреварите во Премиер-лигата со своите пријатели. За жал, животот на Бурхам Беслими испари во пустинските фатаморгани на исламскиот калифат. Уште колку ли само млади Македонци ќе го испишат своето име на епитафот на оваа грозоморна идеологија пред таа конечно да си го најде своето место на буништето на историјата?
Автор: Ивица Боцевски